Plakkaten

Tot nader order worden "Hollandse" dukaten en patakons gangbaar verklaard tegen eenzelfde koers als overeenkomstige munten van Zijne Majesteit. Zulks geschiedt ten behoeve van de betalingen van en aan soldaten in dienst van Haar Hoog Mogenden, gelegerd in de Spaanse Nederlanden. Het is niet geoorloofd kleingeld van de Republiek in omloop te brengen: hier is omwisseling tegen een minder gunstige koers verplicht. De stedelijke overheden dienen, zodra zij van de komst van troepen uit de Republiek worden verwittigd, zorg te dragen voor de aanwezigheid van voldoende pasmunt.

De landvoogd verklaart dat de eigen agrarische produkten van het_Overkwartier vrij van rechten mogen worden uitgevoerd en geeft opdracht aan de admodiateurs-generaal om conform art. 43 van de condities der admodiatie aan deze export niets in de weg te leggen (? 1683-02-10).

Het reglement behelst dezelfde bepalingen als (? 1669-02-07_2). Nieuw is art. 10, waarin wordt bepaald dat voor goederen, afkomstig van de Meierij van 's-Hertogenbosch, het kwartier van Heusden, Geertruidenberg en Breda, die op het "ordinaris marcktschip" van Maastricht worden vervoerd, te Navagne vierentwintig stuivers per duizend pond betaald moet worden. Dit geldt ook voor produkten uit Luik, die op dezelfde wijze worden vervoerd. Nieuw is ook de bepaling, dat bederfelijke waar, die hangende het proces voor de rechters van in- en uitgaande rechten gesequestreerd zijn, onder cautie mogen worden vrijgegeven.

Het tarief bestaat uit een alfabetische lijst van artikelen, waarvan de rechten te Venlo moeten worden voldaan. De aanvullende bepalingen, zo ten aanzien van de ambtsvervulling van de "besienders" van Stevensweert en Well, zijn dezelfde als in (? 1669-02-07_1).

Het tarief bestaat uit een alfabetische lijst van artikelen, waarvan de invoerrechten te Navagne en Roermond telkens voor de helft moeten worden voldaan. Te Roermond moeten bovendien de invoerrechten worden betaald van goederen, die over land uit Gulik zijn aangevoerd om scheep te gaan. Van afvarende goederen, die tussen Roermond en Venlo worden geladen, moeten de rechten worden voldaan te Venlo.

De declaratie voorziet in een doorvoertarief voor vee, paarden en goederen, zoals vis en graan, die per kar worden vervoerd. Alle beschikkingen, reglementen en ordonnanties ter contrarie worden te niet gedaan. De kooplieden en wagenvoerders moeten onder ede verklaren geen goederen in het_Overkwartier te zullen ontladen op straffe van confiscatie en een boete van twee maal de waarde van paard en wagen. Zij zijn verplicht de route te volgen, die staat uitgedrukt in hun "acquittes de transit". Het tarief geldt alleen voor goederen, die inderdaad via het_Overkwartier passeren.

De verordening behelst een bevel tot strikte naleving van (? 1680-04-30). De rechterlijke officieren dienen alles in het werk te stellen om de personen op te sporen, die in weerwil van de plakkaten gebiljoeneerde muntsoorten invoeren.

De burgerlijke overheden in elke provincie dienen de bezittingen van Franse onderdanen te registreren en een lijst van die goederen in handen van de advocaat-fiscaal te stellen.

Bewoners van de steden, die door de Fransen, in weerwil van het vredesverdrag van Nijmegen, worden bezet, mogen geen eed van trouw afleggen aan de Franse koning, op straffe van de verbeurte van hun goederen.

De verordening instrueert de rentmeesters van genoemde ambten omtrent de registratie en de ontvangst van de achterstallige gerechtigheden, die Zijne Majesteit toekomen van lijfgewins- en keurmedige goederen, erfpachten, erfrenten en tijnsen. Er worden regels gegeven voor verkoop, splijting en overdracht van hofhorige, lijfgewins-, keurmedige, tijns- en erfpachtgoederen: zo ten aanzien van het waarborgen van de vorderingen van de koning, als ten aanzien van diens recht van "ierste koop" of "vernaerdinge" (naasting); evenzo terzake van de registratie van de nieuwe bezitter, wanneer een perceel in andere handen is overgegaan tengevolge van "doodelicke afganck", verkoop, schenking, verpanding, "versittinge", "verbuytinghe", (ruiling) overdracht of magescheid. Aandacht wordt ook besteed aan de "dubbele behandinge" van lijfgewinsgoederen, naast de "enkele" behanding van de overige goederen en het daarover te betalen "gewin". Hierbij wordt verwezen naar het voorlopig reglement terzake van lijfgewinnen, gegeven te Mariemont, 28 juni 1617 (Ms K 3.300). Het wordt scholtissen, schepenen, landschrijvers, gerichtsschrijvers, en gerichtsboden nogmaals verboden om zich in te laten met transacties, van domeingoederen, zonder dat een octrooi van splijting of verkoop kan worden overlegd. Ten aanzien van de betaling en de invordering van 's-konings rechten, en de bestrijding van fraude wordt bepaald, dat de betalingen dienen te geschieden op de gebruikelijke "verschijndagen", en dat rechterlijke officieren aan de rentmeester een generale lastgeving moeten verstrekken om achterstallige betalingen in te vorderen als waren het gepriviligeerde of "tafel"-renten. Het behoort tot de taak van de rentmeester om tienjaarlijks de langs rivieren gelegen domeingoederen opnieuw te laten opmeten om bij de heffing van 's-konings rechten de eventuele aanwas of afslag van grond te kunnen verdisconteren. Tevens dient hij, aan de hand van verklaringen van de gebruikers, laat- en tijnsboeken aan te leggen en deze te verifiëren aan de hand van de protocollen, "bounderboucken" en schatcedullen die de gemeenten gebruiken voor het omslaan van de gemene lasten.

De verordening voorziet in de herwaardering van de "marken", waarin de renten en gerechtigheden zijn uitgedrukt die Zijne Majesteit toekomen van lijfgewins- en eigenhorige goederen. Daarnaast behelst het plakkaat bepalingen omtrent de vererving van lijfgewinsgoederen die onderworpen zijn aan het recht van eigenhorigheid en "doode-deylinge" (vorm van keurmedigheid), zowel ten aanzien van het vaststellen van het aandeel dat Zijne Majesteit toekomt in het versterf, als ten aanzien van het "opsterven van erven die aan hem te gewin gaan". Vervolgens vindt men enige bepalingen over huwelijken van personen die "behand" zijn met eigenhorige lijfgewinsgoederen en ter zake van de splijting dan wel verkoop van dergelijke goederen. Tenslotte behelst het plakkaat bepalingen terzake van erfkorenpacht, "bedeverckens" en dergelijke gerechtigheden. Het reglement van 28 juni 1617 (Ms K 3.300) blijft overigens onverkort.

Ter bestrijding van de onbevoegde uitoefening van de geneeskunst wordt bepaald, dat alleen doctores en licentiaten van de universiteiten van herwaartsover bevoegd zullen zijn tot het uitoefenen van de geneeskunst, alsmede zij, die zich middels andere examens daartoe naar behoren hebben gequalificeerd. Onbevoegde uitoefening van de geneeskunst wordt bij de eerste gelegenheid reeds gestraft met honderd gulden boete.

Te beginnen met de Hoge Raad der Nederlanden te Madrid, de Raad van State, de Geheime Raad, de Raad van Financiën, waaronder mede begrepen de ontvanger-generaal van domeinen en financiën en de superintendant van de monstering te Brussel, en via de Grote Raad van Mechelen afdalend tot de provinciale hoven van justitie en de rekenkamers, wordt de personeelsformatie van alle instellingen aangepast aan de budgettaire mogelijkheden van Zijne Majesteits benarde financiën. Onder meer worden de rekenkamers van Brugge en Roermond samengevoegd. De geünieerde kamer zal te Brussel zitting houden in hetzelfde gebouw, waarin ook de Brabantse Rekenkamer zitting heeft. De superintendant van de Roermondse kamer presideert de geünieerde kamer. De samenstelling van de Raad van Brabant en van de Raad van Vlaanderen wordt opnieuw vastgesteld. De overige hoven van justitie moeten zich richten naar de hervorming van 1664 (Gachard, Chambre des Comptes, T.1, p. 33). Het patent dient door de rekenkamers te worden geregistreerd.

Een aantal muntsoorten uit het Duitse Rijk en de Republiek worden tot biljoen verklaard. Die muntsoorten blijven tot drie maanden na de publicatie van het reglement wettig betaalmiddel tegen een speciale koers, volgens bijgaande tarieflijst. Gedurende deze periode kunnen de gebiljoeneerde speciën buitenlands gebracht worden, hetzij rechtstreeks, hetzij via de door de stedelijke overheden aan te stellen collecteurs. De lokale kantoren van in- en uitgaande rechten of de lokale overheid moeten op voorhand van de uitvoer worden verwittigd. Konings- of Philipsdaalders en Spaanse matten worden ook aan de circulatie onttrokken. Deze munten moeten worden ingewisseld en ter ommunting worden aangeboden aan de koninklijke munthuizen. Met het oog hierop zullen te Roermond en Venlo speciale wisselaars worden aangesteld.

Het reglement geeft voorschriften met betrekking tot de wijze waarop men revisie kan verkrijgen van de arresten van de Soevereine Raad, of Hof van Gelre, te Roermond. Revisie kan alleen worden verkregen "op propositie van erreur". Binnen een jaar na uitspraak van het vonnis moet de impetrant van revisie bij het Hof een request indienen, houdende de middelen en redenen die hij wil aanvoeren om zijn propositie te bewijzen. Het Hof verleent daarop de impetrant van revisie een "opene brief van daegsele", waarop de gedaagde ter zitting zal antwoorden. Binnen drie maanden daarna moet de impetrant zich wenden tot de Geheime Raad te Brussel met het verzoek het vereiste aantal van toegevoegde rechters aan te wijzen. De grote revisie moet binnen een jaar na de dagtekening van de "acten van conclusiën in de materie van propositie van erreur" zijn afgedaan. Geen grote revisie is toegelaten in possessoire zaken; deze moeten ten petitoire worden vervolgd; ook van interlocutoire vonnissen valt geen revisie.

Het tarief behelst nieuwe heffingen op Spaanse wijnen, Rijn- en Moezelwijnen, Franse wijnen, brandewijnen en azijn. Door het onderhavige tarief komen alle anterieure plakkaten, reglementen, ordonnanties, lijsten en tarieven terzake te vervallen. De wijnen en spiritualiën mogen alleen langs vastgestelde routes worden ingevoerd. Voor zover zij voor het_Overkwartier bestemd zijn, moeten zij via Venlo of Roermond passeren.

De verordening verscherpt de verplichting van de officieren van in- en uitgaande rechten om maandstaten in te dienen van hun ontvangsten. Het batig slot van de rekening moet door hen geheim gehouden worden, Aan het slot van elke rekening moeten zij onder ede verklaren, dat de maandstaat volledig is en dat zij het saldo niet hebben bekend gemaakt, zodat zij, indien zij deze voorschriften toch blijken te hebben overtreden, als meinedigen kunnen worden gestraft. Een dergelijke verplichting geldt ook voor de controleurs terzake van hun contra-rollen. Het wordt de officieren nogmaals, op straffe van verlies van hun functie, verboden om zelf handel te drijven. Het toezicht wordt toevertrouwd aan de reken- en tolkamers, alsmede aan de raden-fiscaal.

Wegens dreigend gebrek aan veevoer voor de eskadrons cavalerie die in het_Overkwartier gelegerd zijn, wordt de uitvoer van granen en veevoer verboden, op straffe van verbeurte voor de eerste overtreding, een boete van honderd guldens voor de volgende, en arbitrale correctie voor de derde overtreding.

Ter voorkoming van militaire executie van achterstallige contributies door Franse troepen, dient men deze verplichtingen te voldoen binnen drie dagen na publicatie dezes. Bij nalatigheid volgt militaire executie van Spaanse zijde, bij wijze van preventie. Als middel om de benodigde gelden te verzamelen wordt een heffing van de twintigste penning op onroerend goed toegestaan. Die twintigste penning kan gerechtelijk worden geïnd na twee "proclama" (uitroepingen) binnen twee maal drie dagen zonder dat bezwaren daarover zijn toegelaten.

De betaling der soldaten dient elke twee weken te geschieden in de legerplaatsen door gedeputeerden van de Staten der provincie volgens de ordonnantie van de Raad van Financiën, verstrekt naar de specificaties van de monstercommissaris. Alleen persoonlijk aanwezige, of met schriftelijke permissie afwezige militairen worden betaald. Ter bestrijding van "places fauces", wordt bepaald dat elke niet-effectieve soldaat gestraft zal worden met tweehonderd zweepslagen, de officier met ontzetting uit zijn functie. Bovendien zullen gedeputeerden op de betaaldagen "oculaire inspectie" houden. Ingekwartierde soldaten dienen op betaaldagen een "billet" te tonen van hun patroon. Het is burgers niet geoorloofd inkwartiering af te kopen, of paarden te verschaffen aan pseudo-cavaleristen. Militaire gouverneurs worden geacht maandelijks te rapporteren over de activiteiten van de troepen in hun provincie. Het is officieren noch soldaten toegestaan om de bevolking lastig te vallen of te molesteren. Evenmin mogen zij schade aanrichten aan roerende en onroerende goederen*. Om toezicht op de militairen mogelijk te maken zullen zij worden voorzien van paspoorten, die zij desgevraagd aan het bevoegde burgerlijk gezag dienen te tonen. De burgerlijke overheid mag de aanwezigheid van soldaten zonder paspoort niet gedogen. Eventuele schade kan op nalatige overheden worden verhaald. Soldaten die stelen en roven mogen door de ordinaris justitie worden bestraft, indien zij flagrante delicto worden aangetroffen of binnen vierentwintig uur na het delict worden aangehouden. Deze bepaling geldt alleen voor commune delicten en niet voor specifiek militaire delicten. In de overige gevallen dient men de auditeur-militair in de provincie te verwittigen van het delict en intussen de verdachte soldaat in verzekerde bewaring te stellen. Het wordt militaire commandanten verboden om -- in strijd met letter en geest der plakkaten -- militaire delinquenten, die aan hen zijn overgedragen, met zachtheid te behandelen; zulks op straffe van Zijne Majesteits indignatie. Militaire troepen op mars mogen geen diensten vorderen van de bevolking. Het toezicht op de marsroute wordt toevertrouwd aan de gedeputeerden der Staten. De verordening dient op de betaaldagen met luider stemme te worden voorgelezen aan het hoofd van het regiment en zal worden geregistreerd in alle raden, intendances, "consistoirs" en "audiences". Een overzicht van salarissen completeert het reglement.

De verordening behelst een herhaling van het verbod om zonder toestemming van de landvoogd of van een van de stadhouders en zonder vergunning van de postmeester postdiensten te onderhouden, de posthoorn te dragen, of deze bij nacht te steken om de poorten van de stad te doen openen, zoals vervat in de plakkaten van 28 september 1566 (PB 3.208), 13 november 1600 (ROPBa&i 2.1.114) en l september 1609 (ROPBa&i 2.2.17). Men mag post slechts versturen via de commiezen der posterijen, daartoe aangesteld door de postmeester, op straffe van een boete van honderd gouden carolusguldens. Rechterlijke en wachtofficieren zullen erop toezien dat geen andere personen postdiensten verrichten. Wisselpaarden mogen slechts worden verstrekt onder overlegging van een paspoort van de postmeester-generaal. De oude voorrechten der posterijen blijven onverkort gehandhaafd.

Alle granen en haver van het platteland en de open steden dienen binnen de ommuurde steden gebracht te worden op straffe van confiscatie. De civiele officieren ten plattelande dienen erop toe te zien dat slechts mondvoorraad voor een maand achterblijft. Zij moeten een beëdigde schatting opmaken van de daartoe benodigde hoeveelheid graan. Deze schatting moeten zij schriftelijk meedelen aan de intendant van het district, op straffe van een boete van honderd gulden en ontzetting uit hun ambt. Voor hun inspecties hebben de officieren vrije toegang tot alle geestelijke en wereldlijke immuniteiten.

De landvoogd verbiedt zijn militairen om te zwichten voor het Franse dreigement repressaillemaatregelen te nemen tegen de familieleden van degenen die in de legers van Zijne Majesteit dienen. Desertie zal worden gestraft met de doodstraf en confiscatie van goederen. Edelen verliezen bovendien hun adeldom. Ook hun nakomelingen delen dit lot. Een beloning wordt in het vooruitzicht gesteld van degenen die hun taak trouw blijven vervullen.

Het verbod van in Franse krijgsdienst te treden wordt opnieuw afgekondigd. Het publiek wordt gewaarschuwd voor misleidende beloften van Franse ronselaars. De overtreders van het verbod lopen het risico te worden behandeld als "perduellen" (landverraders) en te worden gestraft met de doodstraf en confiscatie van hun goederen.

Omdat in weerwil van (? 1676-04-21) naast ducaten en patakons ook kleingeld uit de Republiek wordt ingevoerd, wordt aan de raden-fiscaal der provincies en aan de magistraten der steden gelast om een onderzoek in te stellen naar die verboden invoer. De stedelijke overheden dienen te zorgen voor voldoende inlands kleingeld om de omwisseling van het Hollandse geld mogelijk te maken.