Plakkaten

Hare Majesteit verbiedt niet-militairen, voor zover zij gerechtigd zijn een degen te voeren, om op militaire wijze hun degen te sieren met kwasten van gevlochten gouddraad en zwarte zijde.

De landvoogd beveelt de naleving van het reglement van 23 november 1660, waarin wordt bepaald dat missiven van de centrale regering aan bisschoppen en geestelijken in verband met openbare gebeden en dankstonden, door tussenkomst van de provinciale hoven aan de geadresseerden ter hand gesteld moeten worden. De bedoelde brieven zullen daartoe onder couvert rechtstreeks aan de provinciale hoven worden toegezonden.

De verordening is hoofdzakelijk een herhaling van de bepalingen van (?1734-01-12). De verplichting tot jaarlijkse herpublicatie ontbreekt.

Kooplieden en transporteurs van goederen te water en te land moeten aangifte doen van de door hen ingevoerde waren bij het eerste kantoor van in- en uitgaande rechten dat zij tegenkomen. Zij moeten zich aldaar tegen betaling van rechten voorzien van depêches, sauvegardes of "acquitten & caution", waarin wordt vermeld wie, welke goederen, hoeveel ervan, langs welke weg, van welke plaats, naar welke bestemming wenst te vervoeren. Het is verboden 's nachts goederen in te voeren. De verordening behelst straffen voor onjuiste, onvolledige of niet-aangifte van goederen, het vervoer naar afwijkende bestemmingen, tijdsoverschrijding en dergelijke. Het vervoer van goederen met andere acquitten dan de bijbehorende is niet geoorloofd. Acquitten mogen niet van de goederen worden gescheiden. Inwoners van het platteland hoeven zich niet van acquitten te voorzien, indien zij goederen voor eigen gebruik vervoeren. Een attest van de wethouders of van de pastoor met een geldigheidsduur van één jaar volstaat. Zowel kooplieden, facteurs, agenten als voerlieden, zijn elk voor zich aansprakelijk voor het betalen der invoerrechten. Hare Majesteits officieren kunnen hen naar believen dagvaarden, zonder dat dagvaarding van één van hen vrijwaring van de anderen impliceert. Vervolging kan tot twee jaar na dato van het delict worden ingesteld. Indien een overtreding strafbaar is met een boete, dan mag de overtreder, indien het delict vaststaat, worden vastgehouden totdat hij voldoende borg heeft gesteld. Insolvente en trage betalers riskeren gevangenisstraf op water en brood gedurende zes weken; deze straf kan bij recidive verlengd worden tot drie maanden; als laatste stok achter de deur wacht tenslotte verbanning. In dergelijke gevallen moeten de rechters van in- en uitgaande rechten een afschrift van het vonnis ter beschikking stellen van de raad-fiscaal, die de straf ten uitvoer zal doen leggen. Gewelddadig en gewapend verzet tegen de commiezen en gardes van in- en uitgaande rechten wordt met de dood gestraft. "Attrouppement" zonder wapens is strafbaar met geseling op het schavot en een brandmerk. Rechterlijke officieren en wethouders moeten de employés van in- en uitgaande rechten desgevraagd bijstaan en ze hun gevangenis ter beschikking stellen, op straffe van persoonlijk aansprakelijk te worden gesteld voor eventuele schade. Bij herhaalde nalatigheid verliezen zij hun functie. De nakoming van contracten, gesloten tussen kooplieden en voerlieden, waarbij wordt overeengekomen om goederen zonder betaling van rechten te vervoeren, is niet in rechte afdwingbaar. Tenslotte voorziet de verordening in straffen voor ambtsmisdrijven van ontvangers, commiezen en gardes van in- en uitgaande rechten en voor het vervalsen van zegels en merktekens. Om de noodzaak tot frauderen te verkleinen, worden de wethouders aangespoord om de employés van in- en uitgaande rechten passende huisvesting te bieden tegen een schappelijke prijs.

Hare Majesteit beveelt de naleving van een overeenkomst, die op 6 september 1766 is gesloten tussen graaf Ferraris en markies Boufflers, terzake van de uitwisseling van deserteurs uit de Franse legers, die in de Nederlanden zijn aangehouden en Nederlandse deserteurs, die in Frankrijk zijn aangehouden. De overdracht van Franse deserteurs zal geschieden te Brugge, Gent, Bergen of Luxemburg. Oostenrijkse deserteurs worden overgedragen te Duinkerken, Rijssel, Valencijn of Longwy. Indien een onderdaan van de Franse koning deserteert uit de legers van Hare Majesteit en vice versa, dan zal men volstaan met de uitlevering van paarden en uitrusting. De commandanten van de uitwisselingssteden dienen onderling contact te onderhouden over de uitwisseling. Het verdrag voorziet in de mogelijkheid om onder bepaalde omstandigheden deserteurs op wederzijds grondgebied te vervolgen. De verordeningen terzake van het aankopen van uitrusting van militairen blijven van kracht. Eventuele problemen zullen door de aangewezen commandanten in goed overleg worden opgelost. Bij tijdige ratificatie zal het verdrag op 6 november 1766 in werking treden.

Binnenlands "gevet" of "getouwd" leer mag in de Zuidelijke Nederlanden overal worden verkocht, mits het is voorzien van het "beste" merk van de stad of van de geoctroyeerde manufacteur. Buitenlands leer moet ter plaatse waar het te koop wordt aangeboden worden gekeurd. De lokale verordeningen terzake blijven voor het overige voorlopig van kracht.

Hare Majesteit gelast de naleving van de overeenkomst, die op 20 mei 1767 is gesloten tussen De Neny en De Rongrave, terzake van de uitwisseling van deserteurs tussen de Oostenrijkse Nederlanden en Luik. De conventie is opgemaakt naar het model van (?1742-05-01) en wordt aangegaan voor de duur van tien jaar. Echter zal de militaire rechter in plaats van de onbepaalde rechters van het ressort summier kennis nemen van overtredingen van het verdrag en de bijhorende amenden opleggen.

Maria Theresia verbiedt haar onderdanen om zonder speciale permissie elders dan aan de Universiteit van Leuven onderwijs in de wijsbegeerte te volgen, op straffe van boete en een verbod om ooit enige kerkelijke of wereldlijke waardigheid te bekleden, of in de medische professie werkzaam te zijn. Indien de overtreder van het verbod minderjarig is, dan worden ouders en voogden aansprakelijk gesteld. De minderjarige heeft recht op schadeverhaal jegens ouders en voogden.

Maria Theresia bevestigt het exclusieve recht van de Artes-faculteit van Leuven om onderricht te geven in de wijsbegeerte binnen de Zuidelijke Nederlanden. Alle opleidingen in de dialectica worden opgeheven of vervangen door opleidingen in de retorica. De voorrechten die voorheen werden genoten door de studenten dialectiek van het Drievuldigheidscollege te Leuven, zullen voortaan worden genoten door de retorica-studenten. Teneinde de kwaliteit van het onderwijs te garanderen, worden voorschriften gegeven ten aanzien van de onderwijsformatie van de colleges, alwaar retorica zal worden onderwezen. Overtreding van het wijsbegeerte-monopolie wordt gestraft met een boete van duizend gulden.

In overeenstemming met de geldende voorschriften in Luik, Gulik, Keulen, Kleef en Pruisisch Opper-Gelder wordt de spoorbreedte van karren en wagens vastgesteld op vijf Rijnlandse voet. Het "varen" met afwijkend spoor wordt gestraft met een amende van twee dukatons. Wethouders en magistraten kunnen zich bij de "raedemaecker" Matthijs van Vorst voorzien van een meetlat. Alle wielmakers moeten hun produkten merken met naam en bouwjaar. Degenen die daartoe volgens (? 1696-03-16) verplicht zijn, dienen vóór 1 februari wegen en karresporen op de vereiste breedte te brengen.

Hare Majesteit verbiedt de invoer, verkoop en het lezen, danwel laten lezen van het te Luik gedrukte "Traité du pouvoir irréfragable de l'église sur le marriage des catholiques" van Jacques Clemens, wegens aantasting van de rechten en de hoogheid van de souverein, het aanzetten tot ontucht en het aantasten van het vaderlijk gezag. Alle exemplaren van dit "traité" moeten worden ingeleverd bij de raden-fiscaal, op straffe van driehonderd gulden per verzwegen exemplaar.

Het Hof van Gelre verbiedt de invoer van hoornvee dat niet is voorzien van een gezondheidsverklaring. In de verordening worden de vereisten van dergelijke paspoorten omschreven. Voor de invoer van huiden en vellen gelden dezelfde voorwaarden. Overtreding van de voorschriften wordt gestraft met confiscatie van vee, huiden of vellen en een boete van tien ducatons per hoornbeest. Bij recidive riskeert men arbitraire lijfstraf.

Om te voorkomen dat ten gevolge van het inenten tegen kinderpokken besmettelijke ziekten zouden kunnen ontstaan, wordt bepaald dat het inenten moet geschieden op meer dan tweehonderd "toisen" (vadem) van steden en huizen, op straffe van duizend gulden boete.

Wegens ontduiking van de voorschriften met betrekking tot het uitschrijven van "biljetten van goed order" (?1755-03-01) door de wethouders der plaatsen, waar soldaten van de Compagnie van de Provoost van den Hove fourageren, worden nadere instructies terzake gegeven. Tevens wordt er straf gesteld op het in rekening brengen van niet geleverde waren.

Het edict beoogt de jurisprudentie te uniformeren, die is gevolgd op de plakkaten van 28 maart 1611 (PB 1.62) en van 2 october 1613 (PV 2.37). De kosten van het herstel van kerkgebouwen en pastorieën moeten worden bestreden uit de tienden. Voor zover tienden in bezit zijn van wereldlijke personen althans, indien ze door hen zijn verworven sedert het concilie van Lateranen in 1179 en vóór de publicatie van de verordening van 1 juni 1587 (PV 2.88) moeten ook deze tiendheffers daarin bijdragen. Deze tiendheffers zullen echter eerst dan worden aangeslagen, nadat de inkomsten van de kerkfabriek reeds voor dit doel zullen zijn gebruikt. Ook houders van beneficia dragen naar rato en volgens het gemene recht bij. Indien de inkomsten uit deze bronnen niet toereikend zijn, moeten de parochianen bijdragen. Voor een dergelijke heffing moet echter octrooi worden verleend. Indien tiendheffers het oneens zijn over de onderlinge verdeling van de lasten, moeten zij hangende de oplossing van het probleem deze lasten solidair dragen. De verordeningen van 1611 en 1613 komen te vervallen. Eventuele transacties strijdig met deze onderhavige ordonnantie worden nietig verklaard, tenzij zij, zonder precedent, zijn aangegaan voor een enkel bijzonder geval, zulks ter beoordeling van de raden-fiscaal en behoudens goedkeuring van het provinciaal hof.

De geestelijkheid van het Overkwartier dient voortaan alle dopen, huwelijken en begrafenissen op uniforme wijze, volgens bijgaand formulier, te registreren. Krachtens (?1754-03-06) moeten zij jaarlijks een authentiek afschrift van hun registers ter beschikking stellen van de wethouders ter plaatse, die daartoe het nodige papier zullen verschaffen. De wethouders op hun beurt dienen nogmaals een afschrift te laten vervaardigen ten behoeve van het Hof van Gelre. Zij dragen ook zorg voor het inbinden en bewaren van de registers. De exemplaren van de afgelopen twee jaar zijn bij controle ondeugdelijk bevonden en moeten opnieuw worden gecollationeerd. De kosten hiervan zullen worden gedragen door de gemeenten en door de defaillanten, elk voor de helft.

Het Hof van Gelre gelast de strikte naleving van (?1765-12-14) en (?1749-07-26) terzake van het bewaken der wegen en het weren van vagebonden. Gedurende de tijd van één jaar mogen geen joodse marskramers of Poolse berengeleiders in het Overkwartier worden toegelaten. Indien zij in weerwil van dit verbod toch worden aangetroffen, dan moeten hun pakken worden verbrand. Zij zelf worden op straffe van geseling en verbanning over de grens gezet. Herbergiers mogen geen onderdak aan hen verschaffen. Veerlieden mogen ze niet over de Maas zetten. Nalatige officieren en wachters riskeren een boete. De verordening draagt een voorlopig karakter.

Hare Majesteit beveelt de strikte naleving van ( 1765-12-14). Op grond van deze verordening wordt aan joodse marskramers en Poolse berengeleiders bij provisie de toegang tot de Nederlanden ontzegd. De invoer van oude kleren, vodden en lappen wordt verboden. De pakken en voddenbalen der marskramers moeten worden verbrand. Herbergiers en wachten die verzuimen de verplichtingen, die krachtens ( 1765-12-14) op hen rusten, uit te voeren, riskeren een boete van vijftig gulden per door hun toedoen niet aangehouden persoon. Het is verboden produkten die de besmetting zouden kunnen overbrengen, zoals wol, katoen, garen, huiden en vellen, al dan niet in stro verpakt, per schip in te voeren. Deze produkten mogen wel uit andere streken worden ingevoerd, mits uit de bijgaande gezondheidsverklaring blijkt dat de besmettelijke ziekte niet heerst in de streek van herkomst. Voor schepen onderweg uit Spanje en Portugal met bestemming Nieuwpoort of Oostende geldt een overgangsregeling. Het invoeren van verboden produkten zonder attest, of met een vals attest, wordt met de dood gestraft. Voor schepen afkomstig uit Danzig, Pommeren, Pruisen en Lijfland gelden de quarantainebepalingen zoals vervat in de verordening van 1 augustus 1743 (ROPBa 3.5.562). Naast de gebruikelijke voorzorgen ten aanzien van schepen uit de Levant worden ook dergelijke maatregelen getroffen voor schepen afkomstig van de Griekse eilanden. De quarantaine kan door de havenautoriteiten naar believen worden verlengd. Indien produkten waarvan de invoer verboden is op de kust aanspoelen, moeten ze worden verbrand. Op clandestiene invoer en opzettelijke ontduiking van de diverse bepalingen van deze ordonnantie staat de doodstraf.

De uitvoer van graan, meel, brood, veevoer en andere levensmiddelen uit het Overkwartier wordt verboden op straffe van confiscatie van de levensmiddelen, de transportmiddelen en het dubbele van de waarde. Binnen het Oostenrijkse, Pruisische en Staatse deel van het Overkwartier gelden echter geen belemmeringen. Een stelsel van certificaten moet dienen om te garanderen dat levensmiddelen inderdaad niet worden uitgevoerd of gehamsterd. Ook de uitvoer naar het graafschap Horn blijft geoorloofd, mits de levensmiddelen voor de eigen consumptie aldaar zijn bestemd.* Tegen graanhandelaren die voorraden opkopen en vasthouden in hun magazijnen zullen de bepalingen van het Landrecht terzake worden ingeroepen.** Het distilleren van brandewijn en het stoken van jenever wordt verboden. De jeneverstokers moeten binnen acht dagen na publicatie van de verordening de helmen van hun ketels inleveren op de "stadt- of gerichtshuijsen".

(?1770-10-27) ten vervolge, wordt bepaald dat ook voor alle niet aan quarantainebepalingen onderworpen produkten gezondheidscertificaten zijn vereist. Deze certificaten moeten zijn voorzien van een vidimus van de magistraat van de grensstad waarlangs ze zijn ingevoerd. Het certificaat moet ook gevidimeerd worden door de officier van in- en uitgaande rechten ter plaatse. De stedelijke overheden moeten gratis dergelijke certificaten afgeven voor exportartikelen, op straffe van persoonlijk aansprakelijk gesteld te worden voor de schade. De quarantaineverplichting wordt uitgebreid tot schepen afkomstig uit Samogetië, Courland, Hamburg en Bremen.

(?1770-10-27) en (?1770-11-19) ten vervolge, worden nadere instructies gegeven met betrekking tot gezondheidsverklaringen voor diverse produkten. Ook de quarantainebepalingen worden verder verfijnd. Alle rechterlijke officieren worden vermaand om clandestien ingevoerde waren onmiddellijk te verbranden "sigh houdende boven den windt". Clandestiene invoer wordt met de dood gestraft, tenzij de importeur kan bewijzen dat de produkten afkomstig zijn uit niet besmet gebied. In dat geval zal hij worden vervolgd wegens gewone fraude.

Alvorens een ambacht een proces mag aanspannen, moet eerst permissie worden gevraagd aan de magistraat. De verordening beschrijft de formele vereisten waaraan moet zijn voldaan, alvorens de magistraat toestemming mag geven. In ieder geval moet men eerst pogen tot een minnelijke schikking te geraken ten overstaan van gecommitteerden uit de magistraat, of met hulp van drie "intelligente" advocaten. De beslissing van de magistraat is niet vatbaar voor beroep of herziening. Indien de gevraagde toestemming wordt verleend, kan een gewone communicatoire procedure worden aangespannen, waarbij zowel ten principale als ten aanzien van de incidenten alle gebruikelijke geschriften zijn toegelaten. In eerste instantie is de magistraat van de plaats waar het gilde is gevestigd de competente rechter. In tweede instantie kan het proces vervolgd worden voor het provinciaal hof, binnen welks ressort de stad is gelegen. Procederen in derde instantie is verboden.

De verordening behelst speciale maatregelen ter indamming van de veeziekte die in het Overkwartier heerst, alsmede preventieve maatregelen ter voorkoming van nieuwe ziekten in de toekomst. De invoer en doorvoer van hoornvee en ossen zelfs indien voorzien van gezondheidscertificaten wordt verboden. Aan de grenzen zullen borden worden geplaatst met het opschrift: "Verbod van invoer en passagie van hornvehe met ofte sonder pas". Slachtvee of vlees mag wel worden ingevoerd, mits aan de gebruikelijke vereisten is voldaan. Beestenverkopers en vleeshouwers mogen geen stallen betreden waarin onbesmet vee huist. De "buitenslachters" die hun vlees in Weert of Roermond ter markt brengen, moeten de organen van het geslachte vee aan de gezworen keurmeesters tonen. De preventieve maatregelen bestaan onder meer uit een meldingsplicht voor besmet vee en het afzonderlijk bewaren van vee, voer en mest. Na melding van een mogelijke besmetting moet het vee worden geschouwd door deskundigen in speciale linnen gewaden, die na elk bezoek moeten worden gewassen. De wethouders moeten de eigenaar van het verdachte vee ondervragen en hun bevindingen rapporteren aan de momber. Zodra een besmettelijke ziekte is vastgesteld wordt een publicatie uitgevaardigd en worden de volgende maatregelen van kracht: Voor de ingang van de besmette stal wordt een paal geplaatst met daarop een vierkante plaat. Tamme konijnen en katten moeten worden gedood; honden aangelijnd. De bewoners van de boerderij moeten zich gedurende zes weken van kontakt met de andere dorpsbewoners onthouden. De wethouders dienen hun het nodige te bezorgen voor hunzelf en hun vee. Na afloop van de besmetting mag men zonder permissie van de wethouders geen nieuwe veestapel beginnen. Men dient vreemdelingen uit de stallen te weren, tenzij zeker is dat zij geen contact met besmet vee hebben gehad. Zonder dringende noodzaak mag men geen betrekkingen onderhouden met mensen in besmet gebied.

Kloosters en andere religieuze gemeenschappen mogen geen admissiegeld heffen onder het mom van bruidschat, tafelkosten, kleedgeld of wat dies meer zij. Alle verbintenissen van dien aard tussen het klooster en de ouders of voogden van de novice aangegaan zijn nietig. Art. 17 van (? 1753-09-15) wordt herroepen om te voorkomen dat entreegelden worden betaald onder het mom van schenkingen. Het is verboden om lijfrenten te schenken van meer dan vijftig gulden per jaar. Schenkingen in weerwil van deze stipulaties gedaan vervallen aan de armentafel van de parochie, terwijl zowel begunstiger als begunstigde een boete betalen ter hoogte van het geschonken bedrag. Bloed- en aanverwanten kunnen nog dertig jaar na dato een illegitieme donatie terugvorderen. De schenker zelf kan zijn gift alleen terugvorderen, indien hij zulks doet voordat de raad-fiscaal naar aanleiding van die schenking tegen hem in rechte ageert. "Biddende" ordes, die zelf geen bezit hebben, worden in geval zij admissiegelden vragen, gestraft met een bedelverbod van zes maanden. Novicen die willen uittreden betalen een vergoeding voor elk jaar dat zij in het klooster doorbrachten. Gedurende de tijd dat zij in het klooster verblijven verliezen zij het vruchtgebruik van hun goederen, zonder dat het klooster echter in hun plaats treedt. Zij herkrijgen het vruchtgebruik bij hun uittreden, zonder rekening en verantwoording te kunnen vragen over het beheer van hun goederen. Novicen mogen hun noviciaat niet buiten de Oostenrijks Nederlanden doorbrengen. Overtredingen tegen deze verordening verjaren pas na dertig jaar. Alle gebruiken en costumen ter contrarie worden geschorst.

Het Hof van Gelre gelast de lokale overheden van het Overkwartier graanvoorraden en graanbehoeften te inventariseren. Zij die opzettelijk onjuiste of onvolledige aangifte doen riskeren arbitraire straffen. Bij provisie wordt de uitvoer van graan uit de stad Roermond verboden op straffe van confiscatie, onverminderd de straffen bedreigd in (?1770-11-23). De stedelijke verordening van 15 mei 1771 komt te vervallen.