Plakkaten

Hare Majesteit beveelt, wegens de vijandelijkheden in Itali‰, haar onderdanen om binnen zes weken de Spaanse of Napolitaanse dienst te verlaten op straffe van confiscatie van hun goederen. Hare Majesteit garandeert de militairen die aan haar oproep gehoor geven een passende betrekking in haar legers.

De burgerlijke overheden moeten in oorlogstijd onmiddelijk gehoor geven aan bevelen van militaire commandanten, zonder bevestiging van de centrale regering af te wachten. De militaire bevelhebbers mogen orders uitvaardigen aan de Staten der provincies en aan de lagere overheden. De provinciale hoven moeten de centrale regering op de hoogte houden van de uitgevaardigde orders.

Ten verzoeke van de directeuren van het Hospitaal-Generaal wordt het reglement van (?1739-10-09) gewijzigd. Het Hospitaal doet ten gunste van de scholtis van Roermond afstand van de inkomsten uit boeten.

De beide boden van het Hof van Gelre worden geacht hun werkzaamheden te verrichten terwijl ze niet in kennelijke staat verkeren, op straffe van schorsing voor de tijd van een jaar. Bij recidive volgt ontslag. De boden dienen zich te houden aan de reglementen met betrekking tot hun salaris.

Hare Majesteit gelast de strikte naleving van de "Visite" van de Universiteit van Leuven (PB 3.89) en van (?1742-04-24). Dit geldt vooral ten aanzien van de vierjarige residentieplicht voor studenten. Alvorens studenten tot de examens mogen worden toegelaten, dienen zij ten overstaan van de voorzitter van het college te verklaren, dat zij vier jaar metterwoon te Leuven gevestigd zijn geweest en dat zij niet meer dan drie maanden per jaar afwezig zijn geweest. Misleiding wordt gestraft met een boete van tweehonderd patakons. De studenten moeten ook testimonia overleggen, waaruit blijkt dat zij hun colleges met vrucht hebben gelopen. Licentiaten in de wijsbegeerte, die zich verder wensen te bekwamen in de medicijnen of rechtsgeleerdheid, mogen reeds na drie jaar tot de examens worden toegelaten.

Naast die vormen van valsheid, die volgens het "geschreven recht" met de dood strafbaar zijn, worden ook andere valsheidsdelicten, als het moedwillig produceren van valse akten, het opzettelijk vals beschuldigen van kapitale misdrijven, het geven van valse getuigenis terzake, en het aanzetten tot dergelijke delicten, met de dood strafbaar gesteld. Zelfs indien het ius scriptum of de plakkaten de doodstraf niet dwingend voorschrijven, wordt het de rechter aanbevolen toch naar deze remedie te grijpen. Indien de rechter tijdens een proces met enig valsheidsdelict wordt geconfronteerd, moet hij de officier van justitie een criminele actie terzake doen instellen. Rechterlijke officieren die nalaten valsheidsdelicten te vervolgen, riskeren ontzetting uit hun ambt. Indien zij de bedrijvers van dergelijke delicten begunstigen, dan wacht hun de doodstraf. Teneinde het aantal processen wegens meineed te beperken, wordt het notarissen verboden om bij het passeren van akten eden af te laten leggen.

Militaire officieren en burgerlijke overheden mogen niet onderhandelen over het afkopen van de passage van troepen om daardoor de lasten af te wentelen op andere delen van het platteland. Zij moeten daarentegen proberen elke afwijking van de marsorders te redresseren, op straffe van "privatie" van hun functie en aansprakelijkheid voor kosten en schade. Indien de inwoners van een clandestien van dergelijke overlast bevrijd dorp voor schadeloosstelling worden aangesproken, dan kunnen zij de schade op de verantwoordelijke overheden verhalen. De raden-fiscaal en lagere rechterlijke officieren dienen toe te zien op de naleving van de ordonnantie. Plichtsverzuim resulteert in mede-aansprakelijkheid in de schade.

Hare Majesteit verklaart zich in staat van oorlog met Frankrijk en beveelt de onderdanen in de Oostenrijkse erflanden waar mogelijk aan Frankrijk afbreuk te doen. Zij verbiedt het onderhouden van handelsbetrekkingen en briefwisseling op straffe des doods. Alle Franse onderdanen dienen binnen veertien dagen haar landen te verlaten. Een uitzondering wordt gemaakt voor Franse kloosterlingen in Oostenrijkse kloosters, wier overste bereid is voor hen in te staan en voor personen die reeds langdurig metterwoon in haar erflanden gevestigd zijn, mits zij zich onthouden van verdachte correspondentie. Het verbergen of niet aanbrengen van verdachte Fransen zal streng worden gestraft. De koop- en wisselhandel met Frankrijk wordt verboden. Franse produkten zullen bij invoer worden geconfisqueerd. Onderdanen van Hare Majesteit, die Franse effecten of actiën beheren of daarvan weet hebben, zijn tot aangifte verplicht, op straffe van confiscatie van hun eigen goederen. Een speciale commissie zal met de confiscatiën worden belast. Franse beleggingen bij de Bank van Wenen zijn krachtens art. 9 van het octrooi van de bank exempt van confiscatie. De overheden moeten erop toezien, dat geen levensmiddelen, paarden of krijgsvoorraad aan de Fransen worden geleverd. De bewindhebbers der posterijen en hun postmeesters moeten Franse briefwisseling en verdachte koeriers onderscheppen: de rechterlijke officieren lenen hun daartoe de sterke arm (b). Voor wat betreft de Zuidelijke Nederlanden zal Hare Majesteit zich in nadere plakkaten nog uitspreken over de uitvoering van de diverse met de staat van oorlog verband houdende maatregelen, die voorlopig alleen verbindend zijn voor de Oostenrijkse erflanden. De plicht Franse onderdanen vijandig te bejegenen en het verbod op het onderhouden van handelsrelaties geldt echter wel reeds(a).

Om besmetting van het hoornvee in de Zuidelijke Nederlanden tegen te gaan, wordt de invoer van hoornvee uit Frankrijk en de bezette gebieden verboden, evenals die van vlees en huiden. In weerwil van het verbod ingevoerd vee zal worden vernietigd; vlees en huiden in de aarde gedolven. De overtreders van het verbod zullen worden gegeseld en gebrandmerkt. Hoornvee mag binnenlands worden vervoerd, mits voorzien van een certificaat van herkomst, dat niet ouder mag zijn dan vier dagen, af te geven door de wethouders tegen vergoeding van twee stuivers. De paspoorten moeten worden getoond aan de patrouilles van de grote wegen. In geval van twijfel zal het vee worden opgebracht. De wethouders mogen desnoods "domineren" (dwangmiddelen toepassen) om achter de herkomst van het vee te komen. Het "stauwen" (drijven) van vee is alleen overdag toegelaten langs de grote wegen. Hoornvee mag niet worden geslacht voor en aleer het is gekeurd. Om buitenlands vee en vlees te kunnen onderscheiden van Frans vee en vlees, dienen de importeurs zich in het land van herkomst te voorzien van certificaten. Deze herkomstverklaringen moeten worden overlegd op de kantoren van in- en uitgaande rechten. De uitvoer van vee naar Frankrijk is verboden op straffe van confiscatie en een boete. Armlastige overtreders riskeren gevangenisstraf.

De maatregelen zoals vervat in (?1744-10-01) worden ook van toepassing verklaard op de invoer van hoornvee, afkomstig uit de Republiek, in de kwartieren van Brugge, Gent, Antwerpen, Turnhout, Tienen en Roermond.

De verordening behelst aanvullingen op (? 1738-08-01), welke verordening opnieuw wordt gepubliceerd.* De verplichting dag en nacht te patrouilleren en deserteurs en vagebonden aan te houden wordt benadrukt. Franse deserteurs, mits voorzien van paspoorten, dient men ongemoeid te laten. Nalatigheid wordt gestraft.

Het Hof van Gelre beveelt de intrekking van een ordonnantie, geëxpedieerd op 27 augustus 1746, houdende verbod van de uitvoer van graan uit het Overkwartier.

Practizijnen die optreden voor het Hof van Gelre of een der ondergerichten moeten in hun schrifturen en bij hun comparitie ter rolle doen blijken van de landrechtelijk vereiste procuratie ad lites. De griffiers van beide kamers en de secretarissen der ondergerichten zullen bij het vidimeren van de stukken moeten controleren of aan deze verplichting is voldaan. De ordonnantie zal ter rolle worden gepubliceerd bij alle gerichten. Bovendien zal ze worden aangeslagen aan de deur van de griffie.

De invoer van lichte en geschroeide dukaten wordt verboden op straffe van confiscatie der dukaten en tienjarige verbanning. De raden-fiscaal, de rechterlijke officieren en "buralisten" van in- en uitgaande rechten worden vermaand streng op te treden tegen overtreders.

Hare Majesteit gelast de rechterlijke officieren wacht te doen lopen langs de wegen. Zij moeten met hulp van de door klokgelui gealarmeerde ingezetenen zwervers aanhouden. Zij mogen daarbij geweld met geweld keren, wederspannigen doden en de hulp van omliggende dorpen inroepen. Voor elke aangehouden zwerver die ter dood wordt veroordeeld ontvangen zij een beloning. De delinquent moet in het ressort van aanhouding worden berecht. Herbergiers mogen geen onderdak verschaffen aan vagebonden. Zij moeten de personalia van hun gasten doorgeven aan de rechterlijke officieren. In de steden moeten ordonnanties van die strekking worden uitgevaardigd. Schippers, brugwachters en voerlieden mogen na het luiden van de klok geen verdachte personages vervoeren of doorlaten. De hoofdofficieren der ommuurde steden mogen geen militairen zonder paspoort gedogen. Bij samenscholingen van vagebonden zal de stadscommandant drie kanonschoten doen lossen om de ingezetenen van de omringende dorpen te alarmeren. Wachtdiensten ten plattelande mogen niet worden vervuld door kinderen: de schildwachten moeten minimaal achttien zijn, goed bewapend en fysiek in staat om vagebonden aan te houden. De patrouilles ten plattelande moeten ook soldaten zonder paspoorten aanhouden en ze overleveren aan de garnizoenscommandant. Zij ontvangen een beloning voor man en paard, te betalen door de ontvanger van in- en uitgaande rechten, op ordonnantie van de commandant. Nalatige patrouilles betalen een vergoeding aan de compagnie, waaruit een doorgelaten deserteur is gevlucht. De vergoeding wordt eventueel voorgeschoten door de gemeente en later op hen verhaald. Onderdanen van Hare Majesteit mogen geen deserteurs verbergen, helpen of hun uitrusting kopen. De bepaling omtrent de jaarlijkse herpublicatie van (?1738-08-01) gaat over op deze verordening. Elke publicatieplichtige dient te beschikken over twee exemplaren: één om aan te plakken en één om jaarlijks opnieuw voor te lezen. Voor het overige blijven alle verordeningen tegen bedelaars en vagebonden van kracht.

Het Hof van Gelre verklaart, dat schellingen en blamusers tegen de oude koers zullen blijven getolereerd. Ten aanzien van de krachtens (?1749-09-19_1) gepermitteerde dukaten wordt een "remedie" van twee azen toelaatbaar geacht. De bepalingen van (? 1749-09-19_1) die betrekking hebben op de uitvoer van geld en edelmetaal moeten strikt worden nageleefd.

De verordening behelst de specificaties van de nieuwe gouden, zilveren en koperen munten van Maria Theresia. Buitenlandse muntsoorten, waarvan de circulatie niet nadrukkelijk wordt toegestaan, worden verboden. Voordat buitenlandse munten uitgegeven mogen worden, moeten zij eerst worden gewogen. Vastgelegd wordt hoe het wegen moet geschieden en voor welk deel een betaling in klein geld mag geschieden. Dubbele en enkele gouden souvereinen van Oostenrijk zijn wettig betaalmiddel. Het niet accepteren van deze munten is strafbaar met een boete van duizend guldens. Lichte en geschroeide dukaten kunnen bij wisselaars worden ingeleverd;* evenals zilveren munten van goed allooi. De muntmeesters dienen vijfentwintig gulden per mark fijn zilver te vergoeden. Het is verboden niet-gangbare munten in betaling aan te nemen of gangbare te accepteren tegen een hogere koers, op straffe van confiscatie van de penningen en een boete. Meesters zijn aansprakelijk voor hun knechten; rentmeesters voor hun commiezen. Ontvangers (van in- en uitgaande rechten) die deze voorschriften overtreden worden voorbeeldig gestraft. Rentmeesters en ontvangers moeten alle betalingen zelf verrichten of ze doen verrichten door be0digde personen. Het wegen van goudstukken met het oogmerk de zwaardere stukken achter te houden is verboden, op straffe van tien jaar verbanning extra. Het omsmelten van munten is al evenmin toegestaan. Stipulaties in contracten over de muntsoort waarin de betaling moet worden verricht zijn nietig. Wie opzettelijk lichte dukaten invoert met het oogmerk ze in omloop te brengen, riskeert arbitraire straffen. Invoer ter ommunting is geoorloofd, mits aangifte wordt gedaan bij de kantoren van in- en uitgaande rechten. Valsemunters riskeren verbanning of arbitraire straffen. Om de daders van muntmisdrijven te kunnen achterhalen wordt de mogelijkheid geschapen degenen die geld van verdachte herkomst in betaling hebben aangenomen onder ede gerechtelijk te verhoren. De stedelijke overheden moeten wisselaars aanstellen om voor biljoen verklaarde munten in te kopen voor de munthuizen, die het alleenrecht hebben van munten om te smelten. De gezworen wisselaars mogen goud en zilver in baren laten gieten, mits het metaal naar de munthuizen wordt overgebracht. Goud- en zilversmeden behoeven speciale machtiging om als wisselaars op te kunnen treden (?1750-08-20). De uitvoer van edel metaal zonder toestemming is verboden. Tegen verdachten zal "bij apprehensie van hunne persoon" worden geprocedeerd. Indien zij deviezensmokkel vermoeden, mogen de rechterlijke officieren pakken, kisten, balen en andere verdachte verpakkingen aan een onderzoek onderwerpen, mits de visitatie geschiedt in aanwezigheid van afzender en geadresseerde. De rechterlijke officieren moeten strikt de hand houden aan de verordening. Indien zij nalatig zijn, zullen speciale commissarissen op hun kosten de naleving van de verordening verzekeren. Bij preventie mogen de officieren ook buiten hun ressort optreden. Indien een overtreder van het plakkaat gratie krijgt, zal toch het aandeel van de officier-exploitant worden uitbetaald. Muntprocessen mogen niet als civiele zaken worden geïnstrueerd. De verdachte zal als verstoorder van de publieke rust in persoon terecht staan, zonder rechtskundige hulp. De stijl van procederen in criminele zaken zal worden gevolgd bij het horen en recolleren van getuigen. Ook medeplichtigen worden toegelaten als getuigen. In zaken van minder belang zullen de getuigen op hun eed worden geloofd, tenzij er bijkomende circumstanties zijn. Vonnissen zijn uitvoerbaar bij voorraad, zonder appèl of reformatie. Insolvente veroordeelden riskeren arbitraire correctie. Indien een verdachte op heterdaad is betrapt of er twee getuigen zijn, dan mag hij zich niet in rechte verweren, tenzij hij borg stelt voor de boete waarin hij wordt geacht vervallen te zijn. Hare Majesteit behoudt zich de interpretatie van de verordening nadrukkelijk voor. De rechterlijke officieren moeten onder ede beloven haar strikt toe te passen. Beëdigde verklaringen terzake worden door tussenkomst van de raden-fiscaal ingewacht bij de Geheime Raad. Weigering van de eed leidt tot ontslag. Een officier die na het afleggen der eed in strijd handelt met de voorschriften zal op aanklacht van valsheid worden vervolgd. Alle bestuurlijke instellingen zullen via de raden-fiscaal regelmatig rapport uit moeten brengen over de effecten van de verordening. De privileges de non confisquando worden voor wat muntovertredingen betreft opgeheven.

De verordeningen van 20 october 1608 (ROPBa&i 2.1.360), 14 april 1612 (ROPBa&i 2.2.132) en 24 juli 1688 (PV 4.1272) ten vervolge, behelst het plakkaat voorschriften voor goud- en zilversmeden. Klerenverkopers, cremers en uitdragers mogen geen goud- en zilverwerk verkopen, met uitzondering van wat op veilingen "met den klockslagh" of op gerechtelijke verkopingen te koop wordt aangeboden. Een uitzondering wordt verder nog gemaakt voor "minuterijen" en horloges. De dekens en gezworenen van het edelsmedenambacht zijn bevoegd in weerwil van dit verbod te koop aangeboden artikelen in beslag te nemen. De verordening geeft voorschriften omtrent het gehalte van goud- en zilverwerk - minuterijen en grosserijen, gesoldeerd en niet-gesoldeerd - het toetsen, keuren en wegen, de toetsnaalden waarover de ambachtslieden dienen te beschikken, evenals gewichten en balansen. Bovendien wordt een nieuw "poinçoen" (merkteken) voor elke aparte zilversmid voorgeschreven en een overgangskeur voor reeds bestaand, maar nog niet verkocht werk. Van de merktekens moet een koperen merkplaat worden aangelegd door het gilde. Elk stuk moet van een jaarcijfer worden voorzien, dat de gebruikelijke jaarletter moet vervangen. De goud- en zilversmeden moeten bij elk stuk een gedrukt certificaat leveren, dat gewicht en gehalte vermeldt. Deken en gezworenen van het gilde zijn in eerste instantie met het toezicht belast. Zij nemen ondeugdelijke waar in beslag en controleren gewichten en balansen. Bij overtredingen verwittigen zij de rechterlijke officieren ter plaatse, die tot confiscatie van de gewraakte waar procederen. Te goeder trouw ter keuring aangeboden doch ondeugdelijk bevonden waar zal worden gebroken. Het metaal wordt aan de edelsmid teruggegeven. Verzet tegen visitatie wordt gestraft met een boete van honderd gulden. Insolvente overtreders worden arbitrair gestraft. Overtreders die op heterdaad worden betrapt, zullen zich niet in rechte mogen verweren, dan na namptissement van de boete, waarin zij geacht worden te zullen zijn vervallen. De edelsmeden moeten een exemplaar van de verordening zichtbaar in hun winkel ophangen. Zij moeten onder ede verklaren zich aan de verordening te houden. Een afschrift van hun verklaring wordt ingewacht bij de raden-fiscaal. Weigering de gevraagde eed af te leggen wordt gestraft met uitstoting uit het ambacht. Dekens en gezworenen, die zelf de regels overtreden, riskeren verdubbeling van de straf. Indien zij daartoe niet speciaal gemachtigd zijn, mogen edelsmeden geen muntmetaal inkopen. Zulks is voorbehouden aan gezworen wisselaars. Deze zijn herkenbaar aan het houten uithangbord met het wapen van Hare Majesteit en het Bourgondisch kruis, dat alléén zij mogen voeren (?1750-08-20).

Ingevolge van de wijzigingen van (?1749-09-19_1), die bij decreet van 7 en 12 januari 1750 (CB 14, fol. 139-140) voor het Overkwartier zijn toegestaan, wordt bepaald dat de nieuwe munten van Maria Theresia in het Overkwartier en de daarvan dependerende vrijheerlijkheden geen koers zullen hebben, en dat bede en subsidie voorlopig zullen moeten worden betaald in andere munt, waarvan de circulatie ook in Brabant toegelaten moet zijn.

Op grond van de daartoe bij decreet van 7 en 12 januari 1750 (CB 14, fol. 139-140) door de Geheime Raad verleende bevoegdheid, stellen kanselier en raden voor het Oostenrijkse Overkwartier en de dependerende Vrije Heerlijkheden de wijzigingen vast, die van toepassing zullen zijn ten aanzien van (?1749-09-19_1). De verordening behelst een opsomming van de muntsoorten waarvan de circulatie in het Overkwartier blijft toegelaten. De uitvoer van edel metaal wordt alleen verboden voor zover er sprake is van "agiotage" (speculatie). De nieuwe munten van Maria Theresia zullen conform (? 1750-03-05) geen koers hebben. Voor het overige blijft (?1749-09-19_1) ongewijzigd.

Vanwege Hare Majesteit wordt de koers van plaquetten of blamusers van Luik in het Oostenrijks Overkwartier vastgesteld op vijftien liards van Luik of Maastricht.

De plaquetten of blamusers van Luik worden voor biljoen verklaard. Zij mogen in de Zuidelijke Nederlanden met ingang van de datum van publicatie van het plakkaat niet meer in omloop zijn, behalve in Limburg en het Overkwartier, waar zij nog één maand gedoogd zullen worden tegen een koers & dertien Luikse oorden. De nog aanwezige exemplaren kunnen bij de gezworen wisselaars worden aangeboden. De bepalingen van (?1749-09-19_1) moeten daarbij strikt worden nageleefd.

Het Hof van Gelre maakt, vanwege de Junta tot Directie der Munt, bekend dat Carel Aegidius Hendrix, goudsmid te Roermond, benoemd is tot gezworen wisselaar. Eenieder ander dient zich van het wisselen van munten te onthouden, op straffe als bedreigd in (? 1749-09-19_1).

Het Hof van Gelre gelast in stad en buitenie van Weert de herafkondiging van (?1744-01-04) terzake van meineed, opdat niemand onwetend zal zijn van de daarop gestelde straffen, wanneer de verdachten van de op 21 september te Weert voorgevallen oproerigheden zullen worden berecht. Scholtis en magistraat van Weert moeten de momber een "behoirlijck" relaas van publicatie zenden.

(?1737-10-02) ten vervolge, wordt de tweede kamer van het Hof van Gelre [de magistraat van Roermond, dus] uitgebreid met "raadsverwanten". Deze zullen jaarlijks worden benoemd door de landvoogd, op voordracht van het Hof van Gelre. Zij dienen te worden gekozen uit de renteniers, goede burgeren en handelaren van Roermond. Hun taak zal bestaan uit het verlenen van medewerking bij de administratie van politie en justitie, het passeren van testamenten en andere instrumenten van volontaire jurisdictie. Zij mogen zich niet inlaten met proceshandelingen, zoals die vóór 1737 aan de schepenen waren voorbehouden. Het salaris van de raadsverwanten zal voorlopig worden betaald uit de "recette générale des finances aux Pays-Bas", totdat de inkomsten van de magistraat voldoende zullen zijn om deze kosten te kunnen bestrijden uit de "excressance". (?1737-10-02) blijft overigens onverkort.