Plakkaten

Om het euvel van desertie tegen te gaan dient elke ommuurde stad een verordening uit te vaardigen, die het de inwoners gebiedt om vreemdelingen aan te brengen bij de hoofdofficier ter plaatse. De officieren in de steden en ten plattelande dienen alle militairen zonder geldig paspoort aan te houden. Deze verplichting rust ook op degenen die op het platteland wachtdiensten vervullen. Arrestanten moeten worden overgebracht naar de garnizoenscommandant. De ontvangers van in- en uitgaande rechten betalen op recu van de commandant een beloning uit. Nalatige (burger-) officieren riskeren een boete, waarvoor de gemeente garant staat. De gemeenten betalen bovendien een schadevergoeding aan het regiment van de ten gevolge van hun nalatigheid niet gerecupereerde deserteur. Insolvente overtreders zullen worden verbannen. De verordening moet jaarlijks veertien dagen na pasen opnieuw worden gepubliceerd. Het plakkaat moet ook worden toegepast ten aanzien van Franse deserteurs, en ten aanzien van deserteurs uit de legers van mogendheden waarmee conventies ter uitlevering van deserteurs zullen zijn gesloten.

Het reglement beschrijft "en détail" de samenstelling, bevoegdheden, rechten en verplichtingen van het bestuur en het personeel van het Hospitaal-Generaal. Er wordt bepaald welke categorieën van armen in het hospitaal moeten worden opgenomen en hoe ze eventueel op een andere wijze moeten worden ondersteund. Het reglement schept administratieve waarborgen voor het beheer van hun goederen. Er worden aparte voorzieningen getroffen voor de verzorging van kinderen onder de leeftijd van zeven jaar en voor gehuwden. Passende arbeid voor alle armen wordt voorgeschreven. Alleen de armste armen hebben recht op een kosteloze begrafenis. Aan het Hospitaal-Generaal wordt het reeds bestaande ziekenhuis verbonden. Het eigen reglement van het ziekenhuis van 4 december 1734 blijft voor zover onderhavig reglement er niet aan derogeert van kracht. De magistraat van Roermond draagt de lasten van het medisch personeel. Verder behelst het reglement ook bepalingen ten aanzien van brooduitdelingen aan de niet-interne armen. De Heilige Geesttafel en zijn inkomsten worden in het Hospitaal-Generaal geïncorporeerd. Als inkomsten worden aan het hospitaal toegewezen: aalmoezen, legaten aan de armen, een heffing van 1% op het transport van onroerend goed, de inhoud der armenbussen, het brood dat op begrafenissen wordt uitgedeeld, een aandeel in de opbrengst van de boeten opgelegd aan de ontduikers van stedelijke belastingen, verplichte gratificaties bij het aanvaarden van ambten en de opbrengst van te houden collectes. Leden van de tweede kamer van het Hof mogen, wanneer zij aanwezig zijn bij het opmaken van testamenten, op discrete wijze het gasthuis aanbevelen in de welwillendheid van de testaris. De directeuren mogen in het belang van de stichting nieuwe maatregelen uitvaardigen.

Vanwege de landvoogdes wordt verboden, dat personen uit Duitsland, die niet in het bezit zijn van geldige gezondheidsverklaringen, de grenzen overschrijden. De gezondheidsattesten moeten aan de grenzen en aan de poorten der steden worden getoond.

Onder verwijzing naar de verordeningen van 1 maart 1566 (PV 2.22), 17 februari 1593 (PV 2.24) en (?1669-04-20), wordt verklaard dat de straffen, bedreigd tegen het schrijven, drukken en verspreiden van "diffamatoire libellen" (smaadschriften) streng zullen worden toegepast. Injurieuze geschriften tegen de Heilige Stoel, de keizer, of de landvoogdes worden gestraft met de doodstraf en verbeurte van goederen. Geschriften tegen andere kerkelijke of wereldlijke ambtsbekleders worden gestraft met arbitraire lijfstraf en verbeurte van goederen. Smaad tegen particuliere personen wordt gestraft met verbanning en de verbeurte van het halve goed. De straffen zullen worden opgelegd, ongeacht of het libel enige grond van waarschijnlijkheid bezit.

( 1738-08-25) ten vervolge, wordt bepaald dat vanaf acht dagen na de publicatie van het onderhavige reglement niemand te Roermond meer zal mogen bedelen. Valide bedelaars moeten gaan werken. Invalide bedelaars moeten zich voor ondersteuning wenden tot het Hospitaal-Generaal. Minderjarige kinderen zullen hier verblijven totdat zij zelfstandig in staat zijn hun brood te verdienen. Armlastige vreemdelingen die geen woonrecht hebben te Roermond moeten de stad verlaten. Aan zieken zal daartoe de nodige middelen worden verschaft. Herbergiers mogen aan armlastigen geen onderdak verschaffen. Bedelaars en arme studenten mogen niet langer om aalmoezen vragen. De tweede kamer van het Hof van Gelre (d.i. de magistraat) mag alleen aan personen met voldoende middelen van bestaan het woonrecht te Roermond toekennen. De nieuwkomers moeten van hun gegoedheid doen blijken door een borgsom van honderd ducatons te storten. Bedelaars die zich verzetten tegen de dienaars van het Hospitaal-Generaal kunnen desgewenst aan den lijve worden gestraft.

De landvoogdes beveelt de naleving van het verdrag terzake van de voorwaarden voor de wederkerige uitwisseling van deserteurs uit de legers van de keizer en die van de Republiek, dat op 25 december 1739 is gesloten tussen de hertog van Aremberg en W. van Assendelft Binnen vierentwintig uur na de aanhouding van een deserteur moet de meest nabije commandant van het verlaten leger verwittigd worden. De deserteur zal met wapens, uitrusting en paard worden overgedragen, tegen vergoeding van de onderhoudskosten van man en paard. Bij de uitlevering van deserteurs zal de ontvangende partij een premie betalen. De benodigde gelden zullen in de Barrièresteden door de Staatse commandant worden gefourneerd; elders door de ontvangers van in- en uitgaande rechten. Bij de vervolging van deserteurs moeten de wederzijdse grenzen worden gerespecteerd. Het staat de commandanten vrij om elkaar van desertie te verwittigen. Er zijn straffen voorzien van landzaten die hulp verlenen aan deserteurs, of hun uitrusting aankopen. Helpers van voortvluchtige deserteurs zijn gehouden tot een schadevergoeding, waarvan de hoogte door de rechter zal worden bepaald. De wethouders moeten het toegekende bedrag ten laste van het gemeentelijk budget voorschieten. Het verdrag zal onmiddellijk na ratificatie in werking treden. Eventuele wijzigingen in de aanspraken van beide partijen doen daaraan niets af.

Kanselier en raden verbieden de uitvoer van graan en veevoer uit het ressort van het Hof, op straffe van verbeurte van het graan of veevoer, van schepen, wagens en andere vervoersmiddelen en een boete ten bedrage van viermaal de waarde. Bij provisie blijft uitvoer toegestaan naar de landen van de koning van Pruisen en naar de Republiek.

De ordonnantie heeft betrekking op de afbakening van de bevoegdheid van de provinciale hoven en van de gedelegeerde rechters van de domeinen (gedelegeerde rechters van in- en uitgaande rechten, tollen en licenten). Processen die de domeinen "au fond" betreffen moeten worden berecht door de provinciale hoven. Het is de taak van de raden-fiscaal om daar alle petitoire en possessoire zaken met betrekking tot de domeinen te doen beslechten. De bevoegdheid van de gedelegeerde rechters beperkt zich tot geschillen over de baten van de domeinen (bijv. in- en uitgaande rechten, tollen en dergelijke).

Naar aanleiding van de intrekking van een verbod om vanuit Gulik en Berg graan uit te voeren naar het Overkwartier, wordt (?1740-03-23) voor wat betreft Gulik en Berg buiten werking gesteld.

Onder verwijzing naar de verordening van 28 november 1739 (ROPBa 3.5.318)*, wordt de uitvoer van graan en meel uit de landen van Zijne Majesteit verboden op straffe des doods.

De verordening behelst een bevel aan alle uitheemse bedelaars, vagebonden en lediggangers om binnen vijftien dagen het land te verlaten, op straffe van geseling. Het bevel is gericht tegen alle vreemdelingen die geen beroep uitoefenen of eigen middelen van bestaan hebben. Inheemse bedelaars dienen zich naar hun geboorteplaats te begeven, of naar de plaats waar zij zich bijvoorbeeld door huwelijk woonrecht hebben verworven. Op straffe van opsluiting op water en brood worden zij verplicht binnen korte tijd werk te vinden. Indien ze daarin na hun vrijlating opnieuw niet slagen, volgt verbanning. Armen, die niet tot werk in staat zijn, mogen mits voorzien van een attestatie van pastoor of armenmeester en een herkenningsteken bedelen binnen hun geboorte- of woonplaats. Pastoor en armenmeester zijn verantwoordelijk voor ten onrechte afgegeven attesten. De wethouders ter plaatse moeten binnen een maand een lijst indienen van alle bedelaars in hun ressort. De rechterlijke officieren worden vermaand de straffen der ordonnanties strikt toe te passen, op straffe van ontzetting uit hun functie. (?1740-07-14) moet strikt worden toegepast.

Onder verwijzing naar de Vlaamse ordonnantie van 30 juli 1672 (PV 3.353) worden alle rechterlijke officieren vermaand zich metterwoon in hun ressort te vestigen en er hun ambt in persoon te vervullen.

Opdat de oogst optimaal zou zijn - een eerste vereiste gezien de grote levensmiddelenschaarste - mag het jachtseizoen pas op 1 september worden geopend en waar het gewas nog op het veld staat nog later. Voortijdig jagen wordt gestraft met honderd gulden boete. Militaire privileges worden opgeschort, zodat de burgerlijke rechters deze boete ook van militairen kunnen vorderen. Het stelen van veldvruchten of het beschadigen van gewas wordt als roof en overtreding tegen de publieke trouw met de dood gestraft. Speciale patrouilles zullen de velden bewaken. Op schadelijk wild moet met los kruit worden geschoten om het te verjagen. Het lezen van aren mag, op straffe van gevangenis- en lijfstraf, pas geschieden nadat de schoven gebonden zijn en alleen tussen zonsopgang en zonsondergang. Pachters en boeren mogen niet zelf aren lezen, of door familie of knechten doen lezen, danwel vee op de akkers drijven. De hoofdofficieren en schepenen moeten sergeanten of oogsthoeders aanstellen, opdat het aren-lezen een ordelijk verloop zal hebben. Landarbeiders die niet willen oogsten, tenzij hun alléén het lezen der aren wordt gepermitteerd, riskeren het verlies van hun loon en arbitraire correctie. De ingezetenen mogen alleen binnen hun kasselrij aren lezen. De rechterlijke officieren mogen huiszoeking doen om te controleren of iemand meer graan bezit dan hij met lezen zou hebben kunnen vergaren.

Kanselier en raden verbieden de uitvoer van allerhande granen en zaden, meel, zemelen en gebakken brood; zo ook de uitvoer van rapen, wortelen, aardappelen, boter en olie. Het uitvoerverbod geldt voor die landstreken waar de overheid reeds een dergelijk verbod ten aanzien van het Overkwartier heeft ingesteld. Levensmiddelen mogen niet worden gebruikt om "hitzige wateren" te distilleren of bier te brouwen. De stokers van brandewijn en "wachelter" (jenever) moeten binnen een etmaal de "helmen" van hun ketels op de raadhuizen der gemeentes inleveren. Molenaars mogen geen "geschoten" granen (d.i. een speciaal voor het brouwen van bier samengestelde melange van gerst, spelt, boekweit en haver) malen, op straffe van nimmer meer hun ambacht te mogen uitoefenen. Om een goede prijsbeheersing mogelijk te maken, mag graan alleen nog maar op de publieke markten worden verhandeld. Voor elke verplaatsing van graan is toestemming van de plaatselijke overheid vereist. Elk transport moet vergezeld gaan van een certificaat. Niet-gecertificeerde transporten kunnen door iedereen worden aangehouden. Graan moet binnen het ressort van het Hof van Gelre worden gemalen. Indien men gedwongen is van buitenlandse molens gebruik te maken, dan mag men slechts geringe hoeveelheden tegelijk laten malen. Ter bevordering van de invoer van buitenlandse levensmiddelen, waaronder Ierse boter, worden de inkomende rechten en tollen op deze waren voorlopig niet geheven. De heffing op olijfolie, koolzaad- en raapolie, zoals voorgeschreven in (?1670-07-18) en (? 1680-12-21), wordt gematigd tot vijftien stuivers per aam. De uitvoerheffing op vee wordt verdubbeld. (?1734-01-12) en (?1740-07-14) terzake van bedelaars en vagebonden zullen strikt worden toegepast. Officieren die overtredingen oogluikend toestaan zullen hun ambt verliezen en worden "inhabiel" ooit nog een andere functie te bekleden.

Omdat zij de ingezetenen van hun middelen van bestaan zouden beroven, moeten alle "gastarbeiders" het land verlaten op straffe van als vagebonden te worden vervolgd. De ordonnantie is speciaal gericht tegen degenen, die werkzaam zijn als handwerkslieden, dragers en houtklievers.

(?1740-07-29) ten vervolge, gelast de landvoogdes alle raden-fiscaal om op te treden tegen officieren, die zich niet houden aan hun residentieplicht. Indien het collatierecht van een functie aan een onderheer toekomt en deze het niet-resideren van een officier heeft gedoogd, verliest hij het collatierecht aan Hare Majesteit.

De uitvoer en doorvoer van graan en veevoer naar Luik wordt verboden op straffe des doods, of andere straffen zoals bedreigd in (?1740-05-28). Het graafschap Horn valt buiten de werking van de ordonnantie.

Alle deserteurs van Hare Majesteits troepen in de Zuidelijke Nederlanden die voor 31 april 1741 terugkeren onder hun vaandel, wordt amnestie beloofd. Zij die er de voorkeur aan geven in een ander regiment te dienen, worden daartoe in de gelegenheid gesteld. Na 31 april zullen de straffen van de militaire artikelbrieven weer in alle gestrengheid worden toegepast.

De landvoogdes verklaart dat alle acties tegen militairen, ook die terzake van alimentatie, huishuur, loon van knechten en dergelijke, moeten worden ingesteld voor de bevoegde militaire rechter.

De verordening van 9 juni 1740 (ROPBa 3.5.364), (?1740-10-15) en de verordening van 1 februari 1741 (ROPBa 3.5.417) worden gedeeltelijk ingetrokken. Het stoken van brandewijn en het brouwen van bier wordt weer toegestaan. Bepalingen tegen de doorvoer van graan van de ene provincie naar de andere komen te vervallen. De uitvoer van boter en vee naar het buitenland wordt weer toegestaan. De export wordt echter dubbel belast. De tolvrijheid van ingevoerde buitenlandse oliën en vetten wordt opgeheven, evenals de moderatie van in- en uitgaande rechten.

De landvoogd, graaf van Harrach, gelast de hoven van justitie zich te richten naar de bijgaande depêche terzake van het asielrecht. Het behoort tot de competentie van de burgerlijke rechter om uit te maken of een delinquent zich terecht op het recht van asiel beroept. Indien naar het oordeel van de rechter het delict van dien aard is, dat het beroep op immuniteit niet mogelijk is, dan kan hij de delinquent uit een kerk of andere vrijplaats doen verwijderen, zonder dat daartoe de instemming van de ordinarius vereist is; de bisschop moet echter wel verwittigd worden. Desgewenst zal de landvoogd contact opnemen met de nuntius. De inmenging van kerkelijke rechtbanken in dergelijke affaires zal niet langer worden geduld.

De conventie is op 12 december 1742 te Brussel ondertekend door de hertog van Aremberg en J.A. Kinschot. Ze dient ter vervanging van de ontbonden conventie van Quievrain (?1742-08-16). De contracterende mogendheden zullen deserteurs op basis van wederkerigheid uitwisselen, ook in de Barrièresteden. De uitwisseling vindt plaats van commandant tot commandant, tegen betaling van onderhoudskosten van man, rij- en tuigpaarden. Een beloning wordt uitgeloofd voor het aanbrengen van deserteurs. Voor ruiters met paard geldt een dubbele beloning. Deserteurs uit de legers van de Republiek zullen, behalve wanneer zij worden aangehouden in het "Pays rétrocédé" (Yper, Veurne, Menen), na aanhouding worden bewaard door de Oostenrijkse commandant ter plaatse, die ook de beloning zal voorschieten. Ten aanzien van Oostenrijkse deserteurs wordt op overeenkomstige wijze gehandeld. Deserteurs van Hare Majesteits legers, die in het geretrocedeerde gebied worden aangehouden, moeten naar een der Barrièresteden gebracht worden ter uitwisseling. Deserteurs van de Staatse legers zullen in dat geval rechtstreeks aan de commandant van een Barrièrevesting worden overgedragen. Het vervolgen van deserteurs op het gebied van de andere mogendheid is niet geoorloofd; de officieren kunnen elkaar informeel verwittigen. Na ratificatie van het verdrag zullen van weerszijden strenge straffen worden gesteld op het aankopen van paarden en uitrusting of het anderszins helpen van deserteurs. Beroep op het kerkelijk asylrecht, dat de naleving van de conventie van Quievrain effectief belemmerde, wordt uitgesloten. Het verblijf van deserteurs op vrijplaatsen zal hun uitlevering niet verhinderen. In de Barrièresteden is het de taak van de (Oostenrijkse) burgerlijke officier van justitie om de deserteur uit het immuniteitsgebied te verwijderen en hem over te dragen aan de (Staatse) commandant. Het verdrag treedt twee weken na ratificatie in werking.

Onder verwijzing naar het plakkaat van 12 september 1736 (ROPBa 3.5.118), waarbij aan de Raden van Brabant, Luxemburg, Vlaanderen en Namen permissie wordt gegeven om bij het vaceren van de zetel van een raadsheer een nominatie van drie personen op te maken - een voorrecht dat de Soevereine Raad van Roermond eerst later verwierf (?1737-10-02) -wordt bepaald, dat nieuw benoemde raadsheren voortaan niet het volledige medianaat zullen hoeven betalen. Zij hoeven slechts het verschil bij te passen tussen het medianaat dat zij voor een eerdere functie hebben betaald en het verschuldigde bedrag voor een functie als raadsheer. De regering tracht op deze wijze meer bekwame juristen voor de lange tabbaard te interesseren. Teneinde de kwaliteit van advocaten en procureurs te verbeteren, wordt de Universiteit van Leuven vermaand om zich strikt te houden aan de voorschriften die bij gelegenheid van de "visite" van de Universiteit in 1617 zijn opgesteld (PB 3.89). Zij dient erop toe te zien, dat aan niemand de graad van licentiaat in de rechtsgeleerdheid wordt verleend, die daartoe nog niet de vereiste rijpheid heeft bereikt. Onder verwijzing naar de ordonnantie van 25 october 1741 (ROPBa 3.5.479, noot 1) wordt het de Universiteit verboden om dispensatie te verlenen van het volgen van enig studie-onderdeel. Ten aanzien van advocaten en procureurs wordt bepaald, dat zij genoegen moeten nemen met het honorarium, zoals dat door het provinciale hof zal worden "getaxeerd". Indien zij zich laten betalen, alvorens hun honorarium door de griffier is vastgesteld, dan kunnen hun cliënten een vordering instellen wegens "qualijcke" betaling. Advocaten kunnen in zo'n geval crimineel worden vervolgd. Het provinciale hof kan verdienstelijke jonge advocaten een aanmoedigingspremie toekennen. Rechters, pensionarissen, secretarissen en griffiers die in eerste instantie als neutrale partij bij een proces betrokken zijn geweest, mogen niet in tweede instantie als advocaat voor een der partijen optreden. Dit geldt ook voor rechtsgeleerden, wier advies model stond voor het in eerste aanleg gevelde vonnis. De verordening moet jaarlijks opnieuw worden gepubliceerd.*

Deserteurs uit de legers van beide contracterende mogendheden zullen worden aangehouden om op basis van wederkerigheid te worden overgeleverd aan het land van herkomst tegen vergoeding van de gemaakte kosten. De overdracht zal geschieden met wapens, uitrusting en paarden. Achtervolging van deserteurs op het gebied van de andere contracterende mogendheid is niet toegestaan. De officieren kunnen elkaar echter wel informeren. Een ordonnantie zal worden uitgevaardigd, die het burgers verbiedt deserteurs te helpen of hun uitrusting te kopen. De rechter ter plaatse zal overtredingen van de conventie summier moeten berechten en de bedreigde boetes vorderen. De helft van de boete zal worden genoten door de burgerlijke officieren. De commandant van de plaats waar een deserteur wordt aangebracht dient een beloning uit te betalen op kosten van de mogendheid waaraan de deserteur wordt uitgeleverd. Veiligheidshalve zullen ook vagebonden van militaire gestalte ter uitwisseling worden aangehouden. Worden zij echter verdacht van capitale delicten, dan worden zij "geabandonneerd" aan de competente rechter ter plaatse van hun aanhouding. De conventie wordt aangegaan voor de duur van tien jaar en is op 15 mei 1742 op de gebruikelijke wijze te Brussel geratificeerd.

Alle wetten ter bestrijding van woeker worden geacht opnieuw te zijn afgekondigd. Alleen de Bergen van Barmhartigheid en de Tafel van Belening te Leuven mogen geld uitlenen tegen onderpand. Het uitlenen van geld tegen interest zal als woeker worden gestraft met confiscatie van roerende en onroerende goederen en naar de strengheid der plakkaten. Degenen die geld geleend hebben van woekeraars mogen hun onderpand terugvorderen, zonder dat zij het geleende kapitaal terug hoeven geven.