Plakkaten

Oostenrijks Overkwartier

1784-11-04

P 14, fol. 59-76, gr. ROPBa 3.12.380

EDICT TERZAKE VAN HET HUWELIJK

Het edict beoogt een systematisch overzicht te zijn van het huwelijksrecht. Het huwelijk dient te worden beschouwd als een contract civiel, vallend onder de competentie van de burgerlijke rechter. De geestelijke rechter mag derhalve geen kennis nemen van kwesties terzake van de geldigheid van huwelijken, wettigheid van kinderen, van huwelijksbeloften en wat dies meer zij. Het edict geeft een opsomming van omstandigheden die een onvermogen met zich meebrengen om een huwelijk te sluiten: minderjarigheid, reeds gehuwd zijn (bigamie), bepaalde graden van bloed- en aanverwantschap (ongeacht de vraag of de verwanten uit wettige dan wel onwettige band zijn gesproten) en de militaire of geestelijke staat. Militairen moeten voor het aangaan van een huwelijk toestemming hebben van hun commandant, minderjarigen van hun ouders of voogd. Indien er sprake is van herhaaldelijke en onredelijke weigering kunnen zij de burgerlijke rechter inschakelen. Gemengde huwelijken zijn verboden. Het huwelijk wordt in persoon of bij procuratie aangegaan. Vrijwillig consent van partijen is vereist. Ergo, iemand die niet over zijn geestelijke vermogens beschikt, kan niet trouwen. Evenmin kunnen een huwelijk aangaan: overspeligen en personen die elkaars partner doden om met elkaar te kunnen huwen.
Om het huwelijk geldig gesloten te laten zijn, moet het consent vrijwillig gegeven worden ten overstaan van een geestelijke en een getuige, na openbare afkondiging. Ter verkrijging van dispensatie van de huwelijksroepen kan men zich wenden tot de burgerlijke rechter. Krachtens (?1778-08-06) is de pastoor belast met de registratie van het huwelijk. Een huwelijk kan nietig worden verklaard in geval van dwaling of dwang. Indien er sprake is van "onmachtigheid" zulks te constateren met hulp van doctoren, chirurgijns en vroedvrouwen kan het huwelijk eveneens nietig worden verklaard. Het edict regelt voor katholieken de scheiding van tafel en bed, en voor niet-katholieken de absolute scheiding en de rechtsgevolgen ervan. Grond tot echtscheiding geven overspel, kwaadwillige verlating en onoverwinneljke afkeer. Alle wetten, verordeningen en gewoonten ter contrarie worden herroepen.

op naam van Joseph II

Brussel

September 28, 1784

Kulb. vt.

vanwege de keizer en koning

De Reul

grootzegel

gedrukt

Nederlands

Geheime Raad

vanwege de keizer en koning

ter ordonnantie van Zijne Majesteit

Th. de Reul

Hof van Gelre

October 13, 1784

October 13, 1784

De verordening is niet uitgevaardigd "ter deliberatie van de landvoogd", maar "met onze zelven welwetentheyd, volle macht en souvereine auctoriteyt". Bij decreet van 13 mei 1786 wordt naar aanleiding van een interessante Gelderse casuspositie besloten, dat indien twee verloofden zich bij de pastoor melden om de voorgeschreven huwelijksafkondigingen te laten doen, maar het de pastoor bekend is dat een der verloofden reeds zijn voorgenomen huwelijk met een andere partij heeft laten aankondigen, het niet aan de pastoor is om de proclamatie te weigeren. De geabandonneerde partij moet zelf in oppositie komen (KDB 3, fol. 131-132). Een ander decreet van dezelfde datum bepaalt, dat pastoors geen huwelijken mogen inzegenen, waartegen volgens het edict geldige beletselen bestaan, op straffe van sequestratie van hun temporele goederen. Indien verloofden in geweten menen kerkelijke dispensatie voor hun huwelijk te behoeven, kunnen zij zich tot de bisschop wenden. Het begaan van buitensporigheden om in de positie te geraken dat dispensatie niet meer geweigerd zou kunnen worden, dient niet te leiden tot het verlenen van de verhoopte dispensatie (KDB 3, fol. 132-133). De verordening wordt door middel van (?1790-01-02) en (?1791-03-16) herroepen. Zie hierna (?1786-05-13_1) (? 1786-05-13_2).

Oostenrijks_Overkwartier/djvu_1784/p17840928.djvu

OO17840928

ark:/27364/e1uYMff